مرجع بلوک‌ها

مرجع کامل بلوک‌های Scratch 3.0

این راهنما شامل تمام بلوک‌های موجود در Scratch 3.0 است که به دسته‌بندی، کاربرد و مثال‌های عملی تقسیم شده‌اند.

دسته‌بندی بلوک‌ها

بلوک‌های حرکت (Motion) 🔵

بلوک‌های حرکت برای کنترل موقعیت و جهت اسپرایت‌ها استفاده می‌شوند.

حرکت مطلق

برو به x: () y: ()

• کاربرد: انتقال مستقیم به مختصات مشخص
• مثال: برو به x: 100 y: 50

وقتی پرچم سبز کلیک شد
برو به x: 0 y: 0

برو به ()

• کاربرد: رفتن به موقعیت اسپرایت یا نقطه خاص
• گزینه‌ها: موقعیت تصادفی، اسپرایت‌های دیگر، موقعیت ماوس

وقتی کلید space فشرده شد
برو به موقعیت تصادفی

() قدم حرکت کن

• کاربرد: حرکت در جهت فعلی
• مقدار: تعداد پیکسل (مثبت: جلو، منفی: عقب)

همیشه
  10 قدم حرکت کن
  اگر touching edge
    180 درجه بچرخ
  پایان
پایان

چرخش

() درجه راست بچرخ

• کاربرد: چرخش ساعتگرد

وقتی کلید right arrow فشرده شد
15 درجه راست بچرخ

() درجه چپ بچرخ

• کاربرد: چرخش پادساعتگرد

وقتی کلید left arrow فشرده شد
15 درجه چپ بچرخ

به سمت () بچرخ

• کاربرد: چرخش به سمت جهت، اسپرایت یا ماوس

همیشه
  به سمت mouse-pointer بچرخ
  5 قدم حرکت کن
پایان

تغییر موقعیت

x را () تغییر بده

• کاربرد: حرکت افقی نسبی

وقتی کلید right arrow فشرده شد
x را 10 تغییر بده

x را () قرار بده

• کاربرد: تنظیم موقعیت افقی مطلق

وقتی پرچم سبز کلیک شد
x را 0 قرار بده

گزارش‌گرهای موقعیت

x position

• کاربرد: دریافت موقعیت افقی فعلی
• بازگشت: عدد بین -240 تا 240

y position

• کاربرد: دریافت موقعیت عمودی فعلی
• بازگشت: عدد بین -180 تا 180

direction

• کاربرد: دریافت جهت فعلی
• بازگشت: عدد بین -179 تا 180

بلوک‌های ظاهر (Looks) 🟣

بلوک‌های ظاهر برای کنترل نمایش و جلوه‌های بصری استفاده می‌شوند.

گفتار و فکر

() بگو

• کاربرد: نمایش متن در حباب گفتار

وقتی این اسپرایت کلیک شد
"سلام!" بگو

() را () ثانیه بگو

• کاربرد: نمایش متن برای مدت زمان مشخص

وقتی پرچم سبز کلیک شد
"بازی شروع شد!" را 2 ثانیه بگو

() فکر کن

• کاربرد: نمایش متن در حباب فکر

وقتی کلید t فشرده شد
"چه کار کنم؟" فکر کن

تغییر ظاهر

costume را () تغییر بده

• کاربرد: تغییر لباس اسپرایت

وقتی کلید space فشرده شد
costume را بعدی تغییر بده

costume را () قرار بده

• کاربرد: انتخاب لباس خاص

وقتی پرچم سبز کلیک شد
costume را costume1 قرار بده

backdrop را () تغییر بده

• کاربرد: تغییر پس‌زمینه صحنه

وقتی کلید b فشرده شد
backdrop را بعدی تغییر بده

اندازه و موقعیت لایه

اندازه را () تغییر بده

• کاربرد: تغییر اندازه نسبی (درصد)

وقتی کلید up arrow فشرده شد
اندازه را 10 تغییر بده

اندازه را () قرار بده

• کاربرد: تنظیم اندازه مطلق

وقتی پرچم سبز کلیک شد
اندازه را 100 قرار بده

به جلوترین لایه برو

• کاربرد: قرار دادن اسپرایت در جلوترین لایه

وقتی این اسپرایت کلیک شد
به جلوترین لایه برو

() لایه جلو برو

• کاربرد: حرکت به جلو در لایه‌ها

وقتی کلید f فشرده شد
1 لایه جلو برو

جلوه‌های بصری

افکت () را () تغییر بده

• کاربرد: اعمال جلوه‌های بصری
• افکت‌ها: color، fisheye، whirl، pixelate، mosaic، brightness، ghost

وقتی کلید c فشرده شد
افکت color را 25 تغییر بده

افکت () را () قرار بده

• کاربرد: تنظیم مقدار مطلق افکت

وقتی پرچم سبز کلیک شد
افکت ghost را 50 قرار بده

افکت‌ها را پاک کن

• کاربرد: حذف تمام افکت‌های اعمال شده

وقتی کلید r فشرده شد
افکت‌ها را پاک کن

نمایش و مخفی کردن

نمایش

• کاربرد: نمایش اسپرایت

وقتی پرچم سبز کلیک شد
نمایش

مخفی

• کاربرد: مخفی کردن اسپرایت

وقتی کلید h فشرده شد
مخفی

بلوک‌های صدا (Sound) 🟢

بلوک‌های صدا برای پخش و کنترل صداها استفاده می‌شوند.

پخش صدا

صدای () پخش کن

• کاربرد: پخش صدا بدون انتظار

وقتی این اسپرایت کلیک شد
صدای meow پخش کن

صدای () پخش کن و تا تمام شدن صبر کن

• کاربرد: پخش صدا با انتظار تا پایان

وقتی کلید m فشرده شد
صدای music پخش کن و تا تمام شدن صبر کن

همه صداها را متوقف کن

• کاربرد: توقف تمام صداهای در حال پخش

وقتی کلید s فشرده شد
همه صداها را متوقف کن

تنظیمات صدا

افکت () صدا را () تغییر بده

• کاربرد: تغییر جلوه‌های صوتی
• افکت‌ها: pitch، pan

وقتی کلید up arrow فشرده شد
افکت pitch صدا را 10 تغییر بده

افکت‌های صدا را پاک کن

• کاربرد: بازگشت به تنظیمات پیش‌فرض

وقتی پرچم سبز کلیک شد
افکت‌های صدا را پاک کن

صدا را () تغییر بده

• کاربرد: تغییر بلندی صدا

وقتی کلید plus فشرده شد
صدا را 10 تغییر بده

بلوک‌های رویداد (Events) 🟡

بلوک‌های رویداد برای شروع اجرای اسکریپت‌ها استفاده می‌شوند.

رویدادهای اصلی

وقتی پرچم سبز کلیک شد

• کاربرد: شروع برنامه

وقتی پرچم سبز کلیک شد
"بازی شروع شد!" بگو

وقتی کلید () فشرده شد

• کاربرد: واکنش به فشردن کلید

وقتی کلید space فشرده شد
10 قدم حرکت کن

وقتی این اسپرایت کلیک شد

• کاربرد: واکنش به کلیک روی اسپرایت

وقتی این اسپرایت کلیک شد
"کلیک شدم!" بگو

وقتی backdrop به () تغییر کرد

• کاربرد: واکنش به تغییر پس‌زمینه

وقتی backdrop به forest تغییر کرد
"وارد جنگل شدیم!" بگو

ارسال و دریافت پیام

() را broadcast کن

• کاربرد: ارسال پیام به همه اسپرایت‌ها

وقتی کلید enter فشرده شد
"شروع بازی" را broadcast کن

() را broadcast کن و صبر کن

• کاربرد: ارسال پیام و انتظار تا پردازش

وقتی پرچم سبز کلیک شد
"آماده‌سازی" را broadcast کن و صبر کن

وقتی () دریافت شد

• کاربرد: واکنش به دریافت پیام

وقتی "شروع بازی" دریافت شد
به موقعیت تصادفی برو

بلوک‌های کنترل (Control) 🟠

بلوک‌های کنترل برای مدیریت جریان اجرای برنامه استفاده می‌شوند.

انتظار

() ثانیه صبر کن

• کاربرد: توقف موقت اجرای اسکریپت

وقتی پرچم سبز کلیک شد
"آماده باش..." بگو
3 ثانیه صبر کن
"شروع!" بگو

حلقه‌ها

همیشه

• کاربرد: تکرار بی‌نهایت

وقتی پرچم سبز کلیک شد
همیشه
  10 قدم حرکت کن
  اگر touching edge
    180 درجه بچرخ
  پایان
پایان

() بار تکرار کن

• کاربرد: تکرار تعداد مشخص

وقتی کلید r فشرده شد
4 بار تکرار کن
  90 درجه راست بچرخ
  10 قدم حرکت کن
پایان

تا () تکرار کن

• کاربرد: تکرار تا برقراری شرط

وقتی پرچم سبز کلیک شد
تا touching edge
  5 قدم حرکت کن
پایان

شرط‌ها

اگر () آنگاه

• کاربرد: اجرای شرطی

وقتی کلید space فشرده شد
اگر touching Sprite1
  "برخورد!" بگو
پایان

اگر () آنگاه وگرنه

• کاربرد: اجرای شرطی با جایگزین

همیشه
  اگر key space pressed?
    "فضا فشرده شده" بگو
  وگرنه
    "فضا فشرده نشده" بگو
  پایان
پایان

کنترل اجرا

همه را متوقف کن

• کاربرد: توقف تمام اسکریپت‌ها

وقتی کلید q فشرده شد
همه را متوقف کن

سایر اسکریپت‌های این اسپرایت را متوقف کن

• کاربرد: توقف اسکریپت‌های همین اسپرایت

وقتی "توقف" دریافت شد
سایر اسکریپت‌های این اسپرایت را متوقف کن

کلون‌ها

کلون () را ایجاد کن

• کاربرد: ایجاد کپی از اسپرایت

وقتی کلید c فشرده شد
کلون خودم را ایجاد کن

وقتی به عنوان کلون شروع شدم

• کاربرد: اجرای کد برای کلون‌های جدید

وقتی به عنوان کلون شروع شدم
به موقعیت تصادفی برو
5 ثانیه صبر کن
این کلون را حذف کن

این کلون را حذف کن

• کاربرد: حذف کلون فعلی

وقتی touching edge
این کلون را حذف کن

بلوک‌های حس‌گر (Sensing) 🔵

بلوک‌های حس‌گر برای دریافت اطلاعات از محیط استفاده می‌شوند.

تشخیص تماس

touching ()?

• کاربرد: بررسی تماس با اسپرایت یا لبه
• بازگشت: true/false

همیشه
  اگر touching Sprite1
    "برخورد!" بگو
  پایان
پایان

touching color ()?

• کاربرد: بررسی تماس با رنگ خاص

همیشه
  اگر touching color [قرمز]
    "روی قرمز هستم!" بگو
  پایان
پایان

color () is touching ()?

• کاربرد: بررسی تماس دو رنگ

اگر color [آبی] is touching [سبز]
  "رنگ‌ها تماس دارند!" بگو
پایان

فاصله و جهت

distance to ()

• کاربرد: محاسبه فاصله تا اسپرایت یا ماوس
• بازگشت: عدد (پیکسل)

همیشه
  اگر distance to mouse-pointer < 50
    "ماوس نزدیک است!" بگو
  پایان
پایان

ورودی کاربر

() بپرس و منتظر باش

• کاربرد: دریافت ورودی متنی از کاربر

وقتی پرچم سبز کلیک شد
"اسم شما چیست؟" بپرس و منتظر باش
join "سلام " answer بگو

answer

• کاربرد: دریافت آخرین پاسخ کاربر
• بازگشت: متن

وضعیت کلیدها و ماوس

key () pressed?

• کاربرد: بررسی فشرده بودن کلید
• بازگشت: true/false

همیشه
  اگر key up arrow pressed?
    y را 5 تغییر بده
  پایان
پایان

mouse down?

• کاربرد: بررسی فشرده بودن ماوس
• بازگشت: true/false

همیشه
  اگر mouse down?
    به سمت mouse-pointer برو
  پایان
پایان

mouse x

• کاربرد: موقعیت افقی ماوس
• بازگشت: عدد

mouse y

• کاربرد: موقعیت عمودی ماوس
• بازگشت: عدد

زمان

timer

• کاربرد: زمان سپری شده از شروع پروژه
• بازگشت: عدد (ثانیه)

همیشه
  اگر timer > 60
    "یک دقیقه گذشت!" بگو
    timer را reset کن
  پایان
پایان

timer را reset کن

• کاربرد: صفر کردن تایمر

وقتی پرچم سبز کلیک شد
timer را reset کن

بلوک‌های عملگر (Operators) 🟢

بلوک‌های عملگر برای محاسبات ریاضی و منطقی استفاده می‌شوند.

عملگرهای ریاضی

() + ()

• کاربرد: جمع دو عدد

امتیاز را امتیاز + 10 قرار بده

() - ()

• کاربرد: تفریق دو عدد

انرژی را انرژی - 5 قرار بده

() * ()

• کاربرد: ضرب دو عدد

مساحت را طول * عرض قرار بده

() / ()

• کاربرد: تقسیم دو عدد

میانگین را مجموع / تعداد قرار بده

() mod ()

• کاربرد: باقی‌مانده تقسیم

اگر شماره mod 2 = 0
  "زوج است" بگو
وگرنه
  "فرد است" بگو
پایان

round ()

• کاربرد: گرد کردن به نزدیک‌ترین عدد صحیح

نمره_نهایی را round نمره قرار بده

توابع ریاضی

() of ()

• کاربرد: توابع ریاضی مختلف
• توابع: abs، floor، ceiling، sqrt، sin، cos، tan، asin، acos، atan، ln، log، e^، 10^

فاصله را sqrt ((x2 - x1) * (x2 - x1) + (y2 - y1) * (y2 - y1)) قرار بده

عملگرهای منطقی

() < ()

• کاربرد: مقایسه کوچک‌تر
• بازگشت: true/false

اگر امتیاز < 100
  "نیاز به تمرین بیشتر!" بگو
پایان

() = ()

• کاربرد: مقایسه برابری
• بازگشت: true/false

اگر پاسخ = "بله"
  "عالی!" بگو
پایان

() > ()

• کاربرد: مقایسه بزرگ‌تر
• بازگشت: true/false

اگر سرعت > 50
  "خیلی سریع!" بگو
پایان

() and ()

• کاربرد: عملگر منطقی “و”
• بازگشت: true اگر هر دو شرط درست باشند

اگر (امتیاز > 50) and (زمان < 60)
  "عملکرد خوب!" بگو
پایان

() or ()

• کاربرد: عملگر منطقی “یا”
• بازگشت: true اگر حداقل یک شرط درست باشد

اگر (key space pressed?) or (mouse down?)
  "ورودی دریافت شد!" بگو
پایان

not ()

• کاربرد: عملگر منطقی “نه”
• بازگشت: برعکس مقدار ورودی

اگر not touching edge
  10 قدم حرکت کن
پایان

کار با متن

join () ()

• کاربرد: اتصال دو متن

پیام را join "سلام " نام قرار بده

letter () of ()

• کاربرد: دریافت کاراکتر مشخص از متن

اولین_حرف را letter 1 of نام قرار بده

length of ()

• کاربرد: طول متن

اگر length of رمز < 8
  "رمز خیلی کوتاه است!" بگو
پایان

() contains ()?

• کاربرد: بررسی وجود زیرمتن
• بازگشت: true/false

اگر نام contains "علی"
  "سلام علی!" بگو
پایان

بلوک‌های متغیر (Variables) 🟠

بلوک‌های متغیر برای ذخیره و مدیریت داده‌ها استفاده می‌شوند.

متغیرهای ساده

() را () قرار بده

• کاربرد: تنظیم مقدار متغیر

وقتی پرچم سبز کلیک شد
امتیاز را 0 قرار بده

() را () تغییر بده

• کاربرد: تغییر مقدار متغیر

وقتی touching Star
امتیاز را 10 تغییر بده

() را نمایش بده

• کاربرد: نمایش متغیر روی صحنه

وقتی پرچم سبز کلیک شد
امتیاز را نمایش بده

() را مخفی کن

• کاربرد: مخفی کردن متغیر از صحنه

وقتی بازی تمام شد
امتیاز را مخفی کن

لیست‌ها

() را به () اضافه کن

• کاربرد: اضافه کردن آیتم به انتهای لیست

"سیب" را به میوه‌ها اضافه کن

() را از () حذف کن

• کاربرد: حذف آیتم از موقعیت مشخص

1 را از میوه‌ها حذف کن

همه () را حذف کن

• کاربرد: پاک کردن تمام آیتم‌های لیست

همه میوه‌ها را حذف کن

() را در موقعیت () از () قرار بده

• کاربرد: قرار دادن آیتم در موقعیت مشخص

"موز" را در موقعیت 2 از میوه‌ها قرار بده

() را با () در () جایگزین کن

• کاربرد: تغییر آیتم در موقعیت مشخص

1 را با "انگور" در میوه‌ها جایگزین کن

item () of ()

• کاربرد: دریافت آیتم از موقعیت مشخص
• بازگشت: مقدار آیتم

میوه_انتخابی را item 1 of میوه‌ها قرار بده

item # of () in ()

• کاربرد: پیدا کردن موقعیت آیتم در لیست
• بازگشت: شماره موقعیت (0 اگر پیدا نشود)

موقعیت را item # of "سیب" in میوه‌ها قرار بده

length of ()

• کاربرد: تعداد آیتم‌های لیست
• بازگشت: عدد

تعداد را length of میوه‌ها قرار بده

() contains ()?

• کاربرد: بررسی وجود آیتم در لیست
• بازگشت: true/false

اگر میوه‌ها contains "سیب"
  "سیب موجود است!" بگو
پایان

نکات پیشرفته

بهینه‌سازی عملکرد

استفاده از متغیرهای محلی

// بهتر از استفاده از متغیرهای سراسری برای محاسبات موقت
نتیجه_موقت را x position + y position قرار بده

محدود کردن حلقه‌های بی‌نهایت

همیشه
  // اضافه کردن شرط خروج
  اگر بازی_تمام_شده
    همه را متوقف کن
  پایان
  // باقی کد...
پایان

استفاده مؤثر از کلون‌ها

// محدود کردن تعداد کلون‌ها
اگر تعداد_کلون‌ها < 10
  کلون خودم را ایجاد کن
  تعداد_کلون‌ها را 1 تغییر بده
پایان

الگوهای طراحی

ماشین حالت (State Machine)

همیشه
  اگر حالت = "منتظر"
    // کد حالت انتظار
  وگرنه
    اگر حالت = "در_حال_بازی"
      // کد حالت بازی
    وگرنه
      اگر حالت = "تمام_شده"
        // کد حالت پایان
      پایان
    پایان
  پایان
پایان

سیستم رویداد

// ارسال‌کننده
وقتی کلید space فشرده شد
"بازیکن_پرید" را broadcast کن

// دریافت‌کننده 1
وقتی "بازیکن_پرید" دریافت شد
صدای jump پخش کن

// دریافت‌کننده 2
وقتی "بازیکن_پرید" دریافت شد
افکت brightness را 20 تغییر بده

رفع اشکال

نمایش مقادیر برای دیباگ

همیشه
  join join "x: " x position " y: " y position بگو
پایان

استفاده از رنگ‌ها برای تست

اگر touching color [قرمز]
  "خطر!" بگو
وگرنه
  اگر touching color [سبز]
    "امن!" بگو
  پایان
پایان

تست مرحله‌ای

// تست هر بخش جداگانه
وقتی کلید 1 فشرده شد
// تست حرکت
10 قدم حرکت کن

وقتی کلید 2 فشرده شد
// تست صدا
صدای meow پخش کن

خلاصه و نکات پایانی

نکات مهم

1. تمرین مداوم: هر بلوک را در پروژه‌های مختلف امتحان کنید
2. ترکیب خلاقانه: بلوک‌ها را به روش‌های جدید ترکیب کنید
3. خواندن مستندات: همیشه توضیحات بلوک‌ها را بخوانید
4. تست و آزمایش: کدهای خود را مرتب تست کنید
5. یادگیری از دیگران: پروژه‌های دیگران را بررسی کنید

منابع یادگیری بیشتر

• مستندات رسمی Scratch: scratch.mit.edu
• انجمن‌های کاربری: برای پرسش سوال و اشتراک تجربه
• آموزش‌های ویدیویی: برای یادگیری بصری
• کتاب‌های تخصصی: برای مطالعه عمیق‌تر

موفق باشید در برنامه‌نویسی با Scratch! 🚀